حتماً برای شما هم پیش آمده که بدون دلیل مشخصی احساس خستگی و بی‌انرژی بودن کنید. این یک مشکل رایج است و معمولاً چندین عامل در کنار هم باعث آن می‌شوند. در اینجا به دلایل اصلی احساس خستگی و بی‌انرژی بودن می‌پردازیم:
۱. دلایل مرتبط با سبک زندگی (شایع‌ترین موارد)
کم‌خوابی یا بی‌کیفیت بودن خواب: این واضح‌ترین دلیل است. بزرگسالان معمولاً به ۷-۹ ساعت خواب شبانه نیاز دارند. کمبود خواب یا بیدار شدن‌های مکرر در طول شب، انرژی شما را به شدت کاهش می‌دهد.
رژیم غذایی ناسالم:
کم‌آبی بدن: حتی کم‌آبی خفیف می‌تواند باعث احساس خستگی و سردرد شود.
قند خون نوسانی: مصرف زیاد قند و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده باعث افزایش سریع قند خون و سپس سقوط ناگهانی آن می‌شود که منجر به بی‌حالی می‌گردد.
کمبود مواد مغذی: کمبود آهن (منجر به کم‌خونی)، ویتامین B12، ویتامین D و منیزیم می‌تواند باعث خستگی شدید شود.
کم‌تحرکی: ورزش نکردن می‌تواند چرخه معیوبی ایجاد کند. هرچه انرژی کمتری داشته باشید، کمتر ورزش می‌کنید و این باعث ضعیف‌تر شدن عضلات و کاهش بیشتر انرژی می‌شود. ورزش منظم، سطح انرژی را افزایش می‌دهد.
استرس و فشار روانی: استرس مزمن باعث ترشح مداوم هورمون کورتیزول می‌شود که در درازمدت بدن و ذهن را فرسوده و خسته می‌کند.
مصرف کافئین یا الکل: کافئین می‌تواند در خواب اختلال ایجاد کند. الکل نیز اگرچه در ابتدا ممکن است باعث خواب‌آلودگی شود، اما ساختار خواب را برهم زده و باعث می‌شود صبح با احساس خستگی بیدار شوید.
۲. دلایل پزشکی و جسمانی
اگر مشکلات سبک زندگی را برطرف کرده‌اید اما همچنان خسته هستید، ممکن است یک علت پزشکی زمین‌ای وجود داشته باشد:
کم‌خونی (آنمی): شایع‌ترین نوع آن، کم‌خونی فقر آهن است که باعث می‌شود اکسیژن کمتری به سلول‌های بدن برسد و خستگی شدید ایجاد کند.
مشکلات تیروئید: کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی) باعث کند شدن متابولیسم بدن و بروز خستگی، افزایش وزن و افسردگی می‌شود.
سندرم خستگی مزمن (CFS): یک بیماری پیچیده که با خستگی شدید و طولانی‌مدر مشخص می‌شود که با استراحت بهبود نمی‌یابد و فعالیت‌های روزانه را مختل می‌کند.
آپنه خواب: در این حالت، تنفس فرد در طول خواب به طور مکرر قطع می‌شود. در نتیجه با وجود خوابیدن به اندازه کافی، بدن و مغز دچار کمبود اکسیژن شده و فرد صبح با سردرد و خستگی مفرط بیدار می‌شود.
عفونت‌ها و بیماری‌های ویروسی: مانند کووید-۱۹، آنفلوانزا، مونونوکلئوز و ... که بدن را برای مبارزه درگیر کرده و باعث خستگی شدید می‌شوند.
دیابت: قند خون بالا یا پایین (هیپوگلیسمی) هر دو می‌توانند باعث احساس خستگی و ضعف شوند.
بیماری‌های قلبی: اگر در فعالیت‌های ساده قبلی (مثلاً بالا رفتن از پله) به شدت خسته می‌شوید، ممکن است قلب شما به درستی خون را پمپاژ نکند.
افسردگی و اضطراب: این اختلالات روانی تأثیر مستقیمی بر سطح انرژی دارند. خستگی یکی از اصلی‌ترین علائم افسردگی است.
۳. دلایل روانشناختی و عاطفی
فرسودگی شغلی (Burnout): زمانی رخ می‌دهد که برای مدت طولانی تحت استرس شدید در محیط کار باشید و احساس بی‌انگیزگی، بدبینی و خستگی مفرط کنید.
نداشتن انگیزه و هدف: وقتی برای زندگی روزمره خود هدف و انگیزه‌ای نمی‌بینید، ممکن است احساس کسلی و بی‌حالی کنید.
بار مسئولیت‌های زیاد: مدیریت همزمان کار، خانه، خانواده و... می‌تواند از نظر روانی و جسمی بسیار خسته‌کننده باشد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر خستگی شما بیش از دو هفته ادامه دارد و با استراحت بهتر نمی‌شود.
به قدری شدید است که نمی‌توانید کارهای روزمره را انجام دهید.
همراه با علائم هشداردهنده‌ای مانند تب، کاهش وزن ناخواسته، مشکل در خواب، تنگی نفس یا درد قفسه سینه است.
با احساس غم و ناامیدی شدید همراه است.
راهکارهای ساده برای افزایش انرژی
برنامه خواب منظم داشته باشید: هر روز در ساعت مشخصی به رختخواب بروید و بیدار شوید. محیط خواب خود را تاریک، خنک و ساکت نگه دارید.
آب کافی بنوشید: روزانه حداقل ۸ لیوان آب بنوشید.
رژیم غذایی متعادل داشته باشید: از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های کم‌چرب استفاده کنید. از مصرف قندهای افزوده پرهیز کنید.
حرکت کنید: حتی یک پیاده‌روی کوتاه ۱۵ دقیقه‌ای در روز می‌تواند معجزه کند.
استرس خود را مدیریت کنید: تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن، یوگا، نفس عمیق یا وقت گذراندن در طبیعت را امتحان کنید.
ارتباطات اجتماعی را حفظ کنید: معاشرت با دوستان و عزیزان می‌تواند انرژی مثبت به شما بدهد.
کارهایی که دوست دارید را انجام دهید: زمانی را به یک سرگرمی یا فعالیت لذت‌بخش اختصاص دهید.
به یاد داشته باشید، احساس خستگی مداوم یک علامت است، نه یک بیماری. با شناسایی علت اصلی آن، می‌توانید قدم‌های مؤثری برای بازگشت انرژی و شادابی خود بردارید.